Suất ăn trường học và mối liên hệ với bệnh học đường – Góc nhìn chuyên gia dinh dưỡng

Trong những năm gần đây, tình trạng học sinh mắc các bệnh học đường như béo phì, suy dinh dưỡng, thiếu máu hay rối loạn tiêu hóa đang gia tăng đáng kể, đặc biệt tại các đô thị lớn. Một trong những nguyên nhân sâu xa đến từ chất lượng và cấu trúc của suất ăn trường học – nơi đáng lẽ phải là bữa ăn cân bằng, hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ.

Từ góc nhìn của chuyên gia dinh dưỡng, bài viết này sẽ phân tích sâu mối liên hệ giữa khẩu phần ăn học đường và bệnh học đường, đồng thời đưa ra những giải pháp thiết thực nhằm xây dựng mô hình suất ăn học đường chuẩn dinh dưỡng – an toàn – phù hợp thực tế Việt Nam.

1. Thực trạng suất ăn trường học tại Việt Nam: Bức tranh chưa trọn vẹn

Theo thống kê của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, có tới 30% trẻ em thành thị bị thừa cân béo phì, trong khi ở nông thôn, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi vẫn ở mức 19–22%. Điều này cho thấy sự chênh lệch lớn trong chế độ dinh dưỡng học đường.
Thực tế, nhiều trường học hiện nay vẫn coi suất ăn bán trú là “phần phụ” – chỉ cần đủ no, chứ chưa đảm bảo cân đối các nhóm chất (chất đạm, tinh bột, chất béo, vitamin và khoáng chất). Một số trường, nhất là các trường ngoài công lập hoặc trường vùng sâu, còn sử dụng suất ăn chế biến sẵn hoặc thuê ngoài mà không có kiểm soát dinh dưỡng cụ thể.

Ví dụ, tại một trường tiểu học ở quận Bình Tân (TP.HCM), thực đơn tuần từng bị phản ánh có tới 4/5 bữa trưa là món chiên rán, khiến nhiều học sinh bị rối loạn tiêu hóa và nổi mụn do dư dầu mỡ. Ngược lại, tại một trường công lập ở Hà Giang, suất ăn học sinh chỉ gồm cơm trắng, trứng luộc và rau luộc – thiếu hoàn toàn nguồn đạm động vật và chất béo cần thiết.

Những sai lệch trong khẩu phần ăn như vậy, dù nhỏ, nếu kéo dài có thể dẫn đến các bệnh học đường nghiêm trọng mà phụ huynh và nhà trường chưa nhận ra.

2. Mối liên hệ giữa suất ăn trường học và bệnh học đường

2.1. Béo phì học đường: Khi khẩu phần “quá tải” năng lượng

Một suất ăn học đường hợp lý cho học sinh tiểu học nên có mức năng lượng trung bình khoảng 550–650 kcal/bữa, tuy nhiên khảo sát của Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM cho thấy nhiều bữa ăn vượt mức này tới 20–30% do dùng quá nhiều thịt, đồ chiên và tinh bột.
Học sinh không vận động nhiều, trong khi năng lượng nạp vào cao khiến mỡ tích tụ nhanh, dẫn đến thừa cân, béo phì. Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn làm tăng nguy cơ tiểu đường tuýp 2, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu – những bệnh tưởng chừng chỉ gặp ở người trưởng thành.

Ví dụ cụ thể, bé H.T. (10 tuổi, Hà Nội) được phát hiện có chỉ số BMI 24,5 (béo phì độ I). Khẩu phần trưa tại trường của bé có tới 150g cơm, 80g gà chiên, 100ml sữa có đường và thêm bánh ngọt tráng miệng. Theo phân tích của chuyên gia, khẩu phần này cung cấp hơn 850 kcal, vượt xa mức cần thiết.

2.2. Suy dinh dưỡng học đường: Khi năng lượng và vi chất bị bỏ quên

Trái ngược với tình trạng béo phì, ở vùng nông thôn, không ít học sinh vẫn suy dinh dưỡng thể nhẹ cân do khẩu phần ăn nghèo nàn, ít đạm, thiếu dầu mỡ và rau quả. Việc cắt giảm chi phí suất ăn dẫn tới bữa ăn không đủ chất – nhất là thiếu sắt, canxi, vitamin A.
Hậu quả là trẻ học yếu, chậm phát triển chiều cao, dễ mắc bệnh do hệ miễn dịch kém. Ở lứa tuổi học đường, thiếu sắt còn gây thiếu máu dinh dưỡng, khiến học sinh mệt mỏi, mất tập trung trong giờ học.

Ví dụ, tại một trường tiểu học miền Trung, mỗi suất ăn chỉ khoảng 12.000–15.000 đồng, gồm cơm, canh bí đỏ, trứng chiên và nước lọc. Trẻ ăn no bụng nhưng không nhận đủ vi chất cần thiết cho phát triển thể chất và trí não.

2.3. Rối loạn tiêu hóa, ngộ độc thực phẩm: Khi an toàn bị coi nhẹ

Một trong những rủi ro lớn nhất của suất ăn trường học là an toàn vệ sinh thực phẩm. Các vụ ngộ độc hàng loạt xảy ra trong trường học thời gian qua phần lớn do khâu bảo quản, vận chuyển và nguồn nguyên liệu kém an toàn.
Thực phẩm nấu sẵn để quá lâu, bảo quản không đúng nhiệt độ hoặc nguyên liệu không rõ nguồn gốc có thể chứa vi khuẩn như Salmonella, E.coli gây tiêu chảy, nôn ói, mất nước.

Năm 2024, tại một trường bán trú ở Bắc Giang, hơn 120 học sinh nhập viện sau bữa trưa do nghi ngộ độc từ món gà xào nấu sẵn. Kết quả xét nghiệm cho thấy thức ăn chứa vi khuẩn Staphylococcus aureus vượt mức cho phép. Đây là minh chứng rõ ràng rằng, suất ăn học đường không chỉ là dinh dưỡng mà còn là sức khỏe và an toàn tính mạng.

3. Nguyên nhân sâu xa: Từ nhận thức đến quy trình vận hành

Thứ nhất, thiếu chuyên gia dinh dưỡng trong trường học.
Hiện nay, phần lớn trường học – đặc biệt là trường công lập – chưa có nhân sự chuyên trách về dinh dưỡng. Thực đơn chủ yếu được xây dựng theo kinh nghiệm của cấp dưỡng hoặc sao chép từ trường khác. Điều này dẫn đến khẩu phần thiếu cân đối, không phù hợp từng độ tuổi.

Thứ hai, áp lực chi phí suất ăn.
Mức giá trung bình 20.000–30.000 đồng/suất khiến nhiều đơn vị cung cấp phải “liệu cơm gắp mắm”, ưu tiên món rẻ, dễ chế biến, thay vì món có giá trị dinh dưỡng cao. Việc cắt giảm chi phí nguyên liệu và nhân công khiến chất lượng bữa ăn khó đảm bảo.

Thứ ba, thiếu sự phối hợp giữa nhà trường – phụ huynh – nhà cung cấp.
Nhiều phụ huynh không nắm rõ tiêu chuẩn dinh dưỡng, chỉ quan tâm con ăn “đủ no, ăn ngon miệng”. Nhà trường lại chưa có cơ chế giám sát minh bạch, dẫn tới khoảng cách thông tin và niềm tin giữa các bên.

4. Giải pháp cải thiện từ góc nhìn chuyên gia dinh dưỡng

4.1. Chuẩn hóa thực đơn theo nhu cầu từng lứa tuổi

Theo ThS. Nguyễn Thị Thanh Hương – chuyên gia dinh dưỡng học đường, mỗi độ tuổi học sinh cần khẩu phần riêng biệt:

• Mầm non: 400–500 kcal/bữa trưa, tập trung bổ sung canxi, sắt, vitamin D.

• Tiểu học: 550–650 kcal/bữa, cân đối nhóm chất, tăng rau xanh.

• THCS: 650–750 kcal/bữa, chú trọng đạm và năng lượng để hỗ trợ phát triển chiều cao, trí tuệ.

Thực đơn nên được luân phiên 4 tuần, đảm bảo không trùng món và có sự tham vấn của chuyên gia dinh dưỡng. Hệ thống nhà cung cấp chuyên nghiệp như Haseca hay HappySpoon hiện đang áp dụng mô hình “thực đơn chuẩn hóa”, được Viện Dinh dưỡng thẩm định, giúp hạn chế tình trạng mất cân đối dinh dưỡng trong bữa ăn học đường.

4.2. Tăng cường kiểm soát chất lượng từ nguồn nguyên liệu

Nguồn nguyên liệu cần được chọn từ các chuỗi cung ứng an toàn, có chứng nhận VSATTP, GAP hoặc HACCP. Các đơn vị bếp ăn tập thể phải có quy trình kiểm thực 3 bước:

1. Kiểm tra nguyên liệu đầu vào

2. Lưu mẫu thực phẩm 24h

3. Báo cáo định kỳ về chất lượng bữa ăn

Đặc biệt, các công ty cung cấp suất ăn cần đầu tư hệ thống bếp trung tâm hiện đại, xe vận chuyển cách nhiệt, đảm bảo thức ăn đến trường vẫn đạt nhiệt độ an toàn.

4.3. Giáo dục dinh dưỡng học đường – yếu tố nền tảng

Không chỉ cải thiện bữa ăn, học sinh cần được giáo dục kiến thức dinh dưỡng cơ bản: biết phân biệt thức ăn tốt – không tốt, hiểu giá trị của rau xanh, nước lọc, hay tác hại của đồ chiên rán, nước ngọt.
Nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc đã đưa môn “Giáo dục dinh dưỡng” vào chương trình chính khóa. Học sinh được tự chọn thực đơn, tự chia khẩu phần, từ đó hình thành thói quen ăn uống lành mạnh suốt đời.

4.4. Ứng dụng công nghệ trong quản lý suất ăn

Một số trường tiên tiến tại Hà Nội, TP.HCM đã triển khai ứng dụng quản lý suất ăn học đường: phụ huynh theo dõi thực đơn, nguồn thực phẩm, thậm chí đánh giá mức độ ăn của con.
Hệ thống của các đơn vị như Haseca School Meal Management cho phép lưu trữ dữ liệu dinh dưỡng, giám sát trực tuyến quy trình chế biến, giúp minh bạch hóa toàn bộ chuỗi cung cấp bữa ăn học đường.

5. Kinh nghiệm thực tế: Mô hình bếp ăn học đường chuẩn hóa của Haseca

Tại một số trường tiểu học ở Hà Nội, mô hình suất ăn học đường Haseca đã được triển khai thử nghiệm.
Mỗi suất ăn được tính toán bởi phần mềm dinh dưỡng, đảm bảo:

• Đủ năng lượng: 600 kcal

• Cân đối 4 nhóm chất

• Đa dạng 20 món ăn luân phiên/tuần

• Thực phẩm đạt chuẩn VSATTP, lưu mẫu 24h

Kết quả sau 6 tháng, tỷ lệ học sinh bị béo phì giảm 12%, số trẻ biếng ăn giảm 30%, và 95% phụ huynh hài lòng với chất lượng bữa ăn. Đây là minh chứng rõ ràng rằng, khi suất ăn được thiết kế khoa học, bệnh học đường có thể giảm đáng kể.

6. Góc nhìn chuyên gia: Dinh dưỡng học đường không chỉ là “ăn đủ”

Phần chia sẻ của chuyên gia:

“Tôi đã có hơn 15 năm làm việc trong lĩnh vực dinh dưỡng học đường, tham gia xây dựng khẩu phần cho hàng chục trường mầm non và tiểu học tại Hà Nội, TP.HCM. Điều tôi nhận thấy rõ nhất là nhận thức về ‘ăn đủ’ và ‘ăn đúng’ vẫn còn lẫn lộn. Trẻ em Việt Nam đang chịu hai cực: béo phì và thiếu chất, mà gốc rễ đều từ suất ăn không phù hợp. Chúng ta cần coi mỗi bữa ăn học đường là ‘liều thuốc dinh dưỡng’ – đúng liều, đúng chất thì mới phòng được bệnh học đường.”

— Chuyên gia dinh dưỡng học đường Nguyễn Thị Thanh Hương, Thạc sĩ Dinh dưỡng – Đại học Y Hà Nội

Theo bà Hương, giải pháp bền vững không chỉ là giám sát hay tăng chi phí bữa ăn, mà là thay đổi tư duy của người làm bếp, nhà trường và phụ huynh. Một suất ăn tốt là sự kết hợp giữa kiến thức khoa học – quy trình chuyên nghiệp – giám sát minh bạch.

Suất ăn trường học không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe trước mắt mà còn quyết định tầm vóc, trí tuệ và khả năng học tập của thế hệ tương lai. Mỗi sai lệch nhỏ trong khẩu phần hôm nay có thể dẫn tới hệ quả sức khỏe lâu dài sau này.
Nhà trường, phụ huynh và đơn vị cung cấp cần cùng nhau xây dựng môi trường dinh dưỡng an toàn, khoa học và nhân văn, trong đó bữa ăn học đường không chỉ “đủ no”, mà còn là bữa ăn của tri thức, của sức khỏe, và của tương lai Việt Nam.

Haseca - Suất ăn công nghiệp hàng đầu Việt Nam

Haseca - Công ty cổ phần Dịch vụ Hà Thành, trải qua 10 năm xây dựng và phát triển, Haseca đã vươn lên trở thành nhà cung cấp suất ăn công nghiệp uy tín hàng đầu Việt Nam. Mỗi năm nhà thầu bếp ăn Haseca lại cung cứng hàng triệu bữa ăn Ngon - Sạch - An toàn - Chất lượng khắp cả nước. Với quy trình làm việc chuyên nghiệp, hiệu quả, cùng sự cầu thị, không ngừng cải tiến, hoàn thiện dịch vụ, bếp ăn tập thể Haseca đã chinh phục và giữ vững niềm tin của nhiều khách hàng khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, EU, Đài Loan, Trung Quốc,...

Hiện nay, bếp ăn công nghiệp Haseca có thể đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng, cụ thể như: cá nhân hóa thực đơn theo yêu cầu, xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp với từng ngành nghề, đặc điểm công việc của khách hàng. Toàn bộ quá trình xây dựng thực đơn, cân đối chế độ dinh dưỡng được triển khai bởi đội ngũ dinh dưỡng viên chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản về dinh dưỡng suất ăn công nghiệp.

Trong hoạt động kinh doanh suất ăn công nghiệp, Haseca không chỉ tiên phong ở quá trình chuyên nghiệp hóa, tuân thủ nghiêm ngặt quy trình chế biến, vệ sinh an toàn thực phẩm, an toàn lao động mà còn có nhiều nỗ lực trong việc thực hiện các chính sách xã hội, tích cực hỗ trợ học tập, giải quyết việc làm cho các bạn sinh viên mới ra trường, người lao động trung niên.

Ngoài ra, HappySpoon cũng là thương hiệu trực thuộc Hà Thành, tập trung vào lĩnh vực suất ăn học đường. Với định hướng cung cấp những bữa ăn đủ chất, ngon miệng và đảm bảo vệ sinh cho học sinh, HappySpoon chú trọng xây dựng thực đơn khoa học, phù hợp từng độ tuổi và nhu cầu dinh dưỡng. Thương hiệu này không chỉ mang đến giải pháp tối ưu cho các trường học trong việc quản lý bữa ăn, mà còn đồng hành cùng phụ huynh trong việc chăm lo sức khỏe cho thế hệ trẻ, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Bạn đang cần một đơn vị cung ứng suất ăn công nghiệp uy tín hàng đầu Việt Nam. Hãy đến với Haseca bạn sẽ cảm nhận được dịch vụ chất lượng cao, trách nhiệm và sự tự tần tình từ mỗi cá nhân chúng tôi. Với phương châm "Ngon sạch từ tâm", nhà cung ứng suất ăn công nghiệp Haseca rất mong muốn nhận được sự hợp tác, đồng hành của bạn.

• CHI NHÁNH
  Tầng 2, toà ThePride, La Khê, Hà Đông, Hà Nội
  0966 816 002 - 0966 741 866